Wat is een sterke vrouw? Een kijkje in de keuken van Esther Kone (65) uit Loita en Diana Abbink (62) uit Winterswijk leert dat vrouwengroepen wereldwijd een cruciale rol spelen voor vrouwenemancipatie.
Gewikkeld in een felrode doek komt ze aanlopen. Rug kaarsrecht, rinkelende kralenkettingen, vorstelijke tred. Ze neemt plaats op een plastic stoeltje, midden op de Keniaanse savanne, in de schaduw van een boom die haar tegen de middagzon beschermt. Haar meisjesachtige uitstraling en gave donkere huid verraden niet hoe zwaar haar leven is geweest. Tot ze denkt aan haar absolute dieptepunt. Met een diepe frons en gespannen kaak vertelt ze hoe ze ’s nachts haar hut ontvluchtte, als ze zijn voetstappen hoorde. Hij kwam haar weer slaan.
“Ik heb het dan niet over een corrigerend tikje hè, mijn man mishandelde mij echt, nacht na nacht na nacht. Ik durfde mij niet meer op school te vertonen. Ik, Esther Kone, die als eerste vrouw van het dorp hoofdonderwijzer van de school werd! Ik wilde mannen laten zien wat een sterke vrouw is! Maar hoe kon ik een rolmodel zijn als ik mijn collega’s en leerlingen moest ontvangen met opgezwollen blauwe ogen?”
Esther weet wel waarom haar man haar, zijn eerste vrouw, zo mishandelde, en zijn twee andere vrouwen niet. “Ik had onderwijs genoten, ik wist wat mijn rechten waren. Sommige vrouwen gaan zitten als een man dat eist. Maar ik, Esther Kone, ga voor niemand zitten!” Haar vinger vliegt omhoog om haar emotie kracht bij te zetten. “Als ik wil blijven staan, dan blijf ik staan. Mijn man voelde zich bedreigd omdat ik weigerde in hem mijn meerdere te zien.” De maat was voor Esther vol toen haar man haar hut verbrandde. Maar wat waren haar mogelijkheden? Scheiden kan niet bij de Masai, of althans de man moet daar toestemming voor geven.
Gelukkig alleen
Slimme Esther besprak haar probleem met de raad van dorpsoudsten (allemaal mannen), die besloten dat zij alleen, weg van de gemeenschap, aan de rand van een hoge berg mocht wonen. Normaalgesproken een dubbele schande; alleenstaande vrouw én weg van de gemeenschap. Maar uitkijkend over de uitgestrekte savanne van de Loita Hills, met haar eigen moestuintje en een inwonend kleinkind, betekent het voor Esther eindelijk rust. “Mensen hier zien mij misschien als zwak, maar gelukkig ik weet zelf wel beter”, zegt ze vastberaden.
Diana Abbink uit Winterswijk schrikt als ze het verhaal van Esther hoort. “Dat is een wereld die zo ver afstaat van onze realiteit”. Zij en haar man hebben altijd op vrijwel gelijkwaardige voet geleefd. Samen werken ze op een grote boerderij aan de rand van het pittoreske Winterswijk, in een maatschap met hun zoon. Zittend aan haar grote keukentafel met vintage hanglamp, in een kamer vol mokka-tinten, denkt Diana aan haar oma. Zij was de vrouw van een pachtboer, die alleen op haar fiets naar de vergaderingen van de plattelandsvrouwen ging, waar toen nog vooral de vrouwen van notabelen samen kwamen. “Mensen in haar buurt spraken er schande van dat zij zomaar op een werkdag wegfietste van huis. Maar mijn oma had een hang naar ontwikkeling, ze wilde meer. Hoewel ze verder heel netjes was en keurig zeven kinderen grootbracht, heeft ze zich op haar eigen manier vrijgevochten en was een
voorbeeld voor andere vrouwen in haar omgeving.” Ook Diana wilde meer. “Ik heb vwo gedaan, maar heb niet doorgestudeerd, want ik dacht, ik kom toch op de boerderij van mijn man te werken. Maar ik merkte al snel dat ik meer interesses had dan andere boerinnen om mij heen.”
Diplomatieke kracht
Dat Esther als eerste vrouw hoofdonderwijzer van een school werd, vindt Diana bijzonder knap. “Daar heb je een doortastende en sterke wil voor nodig.” Die eigenschappen herkent Diana ook in haar schoonmoeder die, op haar eigen diplomatieke manier, haar vooruitstrevende visie aan de man wist te brengen. “Mijn man wilde wel uitbreiden met ons boerenbedrijf, maar mijn schoonvader zag nog wel eens beren op de weg. Is de grond niet te duur? Is de stap niet te groot?, je weet wel. Hoe ze het precies deed mag Joost weten, maar binnen een paar dagen was vader dan om en volgde haar advies op. Daarmee maakte ze de weg vrij voor ons als bedrijfsopvolgers. Dat is ook de kracht van vrouwen, hè?” knipoogt Diana.
Net als haar schoonmoeder ging Diana naar de bijeenkomsten van toen nog de Plattelandsvrouwen, waar ze al snel in het bestuur terechtkwam. Van ’91 tot ’97 zat ze in het bestuur van Vrouwen van Nu. “Ik vond vooral de maatschappelijke projecten boeiend, maaltijdbezorging voor ouderen, het project duurzaam produceren, duurzaam consumeren. Maar ook vrouwenprojecten in India en Benin die wij toen steunden, die solidariteit is mooi.” Diana’s bestuurswerk voor Vrouwen van Nu bleek onder meer een springplank naar een politieke carrière in de gemeenteraad en het College van Burgemeester en Wethouders van Winterswijk.
Ook Esther ondervond aan den lijve wat de kracht is van vrouwen die samenkomen. In 2012 zamelde de Nederlandse stichting Melania 1100 euro in dat zij schonk aan zestien Masai-vrouwen, waaronder Esther. Van het geld besloten de vrouwen vijftien geiten en zes stieren te kopen. Esther legt uit waarom; “Wij Masai hebben geen bank, onze koeien en stieren zijn onze bank. En nu hadden wij dus voor het eerst een bezit, dat de mannen niet af kunnen pakken. Je gaat geen poot van een stier afzagen, toch?”, schatert ze over de savanne. Een stier is makkelijker door te verkopen dan een koe, volgens Esther, want een koe geeft melk en je raakt aan haar gerecht. De stieren achter haar – staand in een grote stal van houten balken – kijken even op.
Bezit zijn van
“Misschien denk je dat zo’n kleine verandering – een paar dieren voor een paar vrouwen – niks betekent”, vertelt Esther. “Maar laat me je vertellen, voor ons is dit een wereld van verschil.” Nadat Esther was gestopt met lesgeven, werd ze voor het dagelijkse eten en drinken (voor haar en haar negen kinderen) afhankelijk van haar agressieve en onberekenbare man. Bezit en geld zijn in hier handen van de man, dat dwingt vrouwen volgens haar in de rol van bedelaar. Esther vertelt dat het vrouwenproject haar leven heeft verandert.
Als ze praat, klinkt het net alsof ze zingt. “Voor het eerst bezitten wij vrouwen ook iets! De mannen accepteren dat, en behandelen ons anders. Voorheen moesten we elke ochtend bedelen voor geld om eten voor onszelf en de kinderen te kopen. Nu wij zelf geld inbrengen, hebben de mannen meer respect voor ons gekregen.” Elke week ontmoeten de 16 vrouwen – uit verschillende dorpen in het uitgestrekte Loita Hills – elkaar, om nieuws, updates en ontwikkelingen rondom de stieren en geiten uit te wisselen. “We zijn nu niet meer alleen, we zijn een groep. Als van een van ons het dak lekt, komen we als groep het dak maken. Samen staan we sterk.”
Diana denkt dat een sterke vrouw iemand is die haar kansen pakt, en verantwoordelijkheid durft te dragen, en dat heeft ze gedaan. Ze vindt het mooi om te horen dat Nederlandse vrouwen de vrouwen in Kenia een handje helpen.” Diana zag en ziet de saamhorigheid die vrouwenprojecten brengen ook tijdens haar werk bij Vrouwen van Nu.
“Vrouwen zijn uiteindelijk toch degenen die niet alleen voor zichzelf, maar vooral ook voor de toekomst van het gezin en het collectief denken. Ervaringen geven ze door aan hun familie en hun omgeving. Een oude wijsheid zegt ‘Wie een jongen iets leert, die onderwijst een man, wie een meisje iets leert die onderwijst de natie’.
Esther komt net terug van haar stieren en kijkt naar de zakkende zon die de
goudkleurige savanne probeert aan te raken. “Mijn hart kan weer lachen, en die
glimlach maakt mij sterk! Ik wens alle meisjes en vrouwen dezelfde kracht toe.”